Hürkuş’un 79 Yıllık Uçak Öyküsünde Son Perde – Vecihi XV Maketinin Son Durumu

Nis 18, 2018Genel11 Yorum

İlk Türk uçağı VECİHİ K-VI 1924 yılında tamamlandı. 28 Ocak 1925 günü ilk ve tek uçuşunu yaptı. Bir daha uçurulmadı. 1926 yılında müzeye alınması talep edildi. “Uygun/Muvafık” görülmedi. Güneşin, yağmurun, rüzgârın etkisiyle çürüdü, eridi, yok oldu.

Bundan yıllar yıllar sonra, 1926 yılında nasıl başarmışsak, bugün de başarımızı sürdürüyoruz. 

Aşağıdaki yazıda, orjinalinin yapımından 79 sene sonra TUSAŞ için aslına uygun bir şekilde gerçek boyutlarında yapılan VECİHİ XV maketinin ibretlere vesile hazin sonu anlatılmaktadır… Yeni bilgilere ulaştıkça Vecihi XV maketinin son durumu hakkında sizlerle bilgi paylaşmaya devam edeceğiz.

VECİHİ XV UÇAĞI VE HÜRKUŞ PROJESİ

VECİHİ XV; Vecihi Hürkuş tarafından 1933 Yılında Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’nde (VSTM) projesi, yapımı ve uçuşları gerçekleştirilen 3. uçağıdır.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.( TUSAŞ / TAI ); 2006 yılında bir Türk Başlangıç ve Eğitim Uçağı üretme kararı almıştır. Projeye “HÜRKUŞ” adı verilmiştir. Çalışmalarla uçağın hangarda yapım aşamaları tamamlanmış ve 2012 yılında “Uçağın Hangardan Çıkarılış Töreni” aşamasına gelinmiştir. TUSAŞ yetkilileri ile yaptığımız görüşmelerde; törende HÜRKUŞ’un yanında bir VECİHİ uçağının yapılmasını önerdik. Önerdiğimiz Uçak Vecihi XV‘ti. Bu önerimizin sebebi Vecihi Hürkuş tarafından tasarlanıp üretilen bu uçağın aynı zamanda ilk Türk eğitim uçağı olmasıydı.

Bu orjinaline uygun ikinci uçak üretim projemiz olacaktı. Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği olarak ilk uçak projemizi, 2011 yılında Sayın Prof. Dr. Bingür Sönmez liderliğinde bir ekibin isteğiyle dönem Yönetim Kurulu üyesi Sayın Hakan Demirbağ ve Sayın Vecdi Yücalan ile tamamlamıştık. Yaptığımız uçak; Erzurumlu Nafiz Kotan Bey tarafından orduya hediye edilen Fiat R2 uçağı idi ve götürüldüğü Erzurum Hava Alanında sergileniyordu.

Vecihi Hürkuş tarafından çizilen imzalı projeleri, fotoğrafları ve yapım bilgilerini yanımıza alarak Ankara’ya gittik ve proje önerimizi sunduk. Sonuçta; TUSAŞ yetkilileri, teknoloji farkı nedeniyle aynen yapamayacaklarını ancak bunun yapılmasını istediklerini bildirerek, bunu siz sağlayın dediler.

 

İMALAT

Dönem Yönetim Kurulu Üyemiz Sayın Selçuk Tekin Özer başkanlığında VECİHİ XV’in proje ve planlarını üretim için hazırladık. TAI’nin istediği fizibilite çalışmaları yapıldı. Üretimi fiilen yapacak firma ile TAI arasında protokol yapıldı. Aralarında planlandığı şekilde üretim aşamalarında ödemeleri yapıldı ve süresinden önce VECİHİ XV uçak maketi tamamlandı.

Yapımından 79 sene sonra, proje ve planlarına, fotoğraflarına uygun, döneminin malzemelerine en yakın ve uygun malzeme ile “motoru konsa uçacakVECİHİ XV’i yaptık.
(G: 9.85 m, U: 7.10 m, Y: 2.85 m)

Vecihi Hürkuş’un kızı Gönül Hürkuş, Vecihi XV Uçağımız İle Birlikte

TVHMD hiçbir parasal ilişkiye girmeden projenin yöneticisi ve takipçisi oldu. TAI tarafından yapılan ana ödemelerle VECİHİ XV uçağı tamamlanarak Ankara’ya götürüldü, üretici ekip tarafından montajı yapıldı.

TAI tarafından yapılan ödemeler dışında; Uçağın pervanesinin görsel olarak hafif hareketini sağlayan elektrik motoru ve tesisatı tarafımızdan yaptırıldı. Uçak, montajlı olarak tutulmadığından; defalarca (TAI izniyle) İstanbul-Ankara yolculukları yaptı (Airex fuarları, Beşiktaş Müzesi sergisi gibi). Her montaj için Ankara’ya ekiple gittik. Yüklendi İstanbul’a geldi. İstanbul’da ekip montajını yaptı. Uçak boyandı. Bez kaplı uçak her sergilenme öncesinde boyandı. Aynı işlemler sergi sonrasında Ankara’ya gidiş ve teslimde de gerçekleştirildi.

 

 VECİHİ VE HÜRKUŞ

28 Haziran 2012 günü HÜRKUŞ uçağının Hangardan Çıkarılışı Töreninde VECİHİ XV ve HÜRKUŞ birlikte sahne aldı. Sahnede “VECİHİ” ve “HÜRKUŞ” vardı…

 

<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/I2bImtFyviU?rel=0&showinfo=0" frameborder="0" allow="autoplay; encrypted-media" allowfullscreen></iframe>
İdealimiz olan Vecihi Hürkuş Müzesi için VECİHİ XV uçağı, ilk uçağımız hazırdı. HÜRKUŞ’un hangardan çıkartılış töreni muhteşem bir organizasyon ile gerçekleşmişti. VECİHİ XV maketi Ankara’da görevini tamamlamıştı. TAI, bazı etkinlikler için uçağın sergilenmesine izin veriyordu. Artık maket için en uygun yer, koşulları gerçekleştiğinde VECİHİ HÜRKUŞ MÜZESİ olmalıydı. Bunun için bir protokol yoktu ama karşılıklı irade ve kabul vardı.  TAI, müzede yer almasına kadar muhafazayı gerçekleştirecekti. Uçağın ana masraflarını ödemişlerdi. Uçak maketi TAI’ye aitti. Ancak proje, doküman, kontrol, gözetim ek malzeme, ek işçilik ve yüzlerce saati bulan emek, VECİHİ HÜRKUŞ MÜZESİ ideali, karşılıksız olarak bize aitti.

TESADÜF SONUCU ORTAYA ÇIKAN GERÇEKLER

Yıl 2018, TVHMD Şubat toplantımızda bir üyemiz Ankara Çamlıdere’de “VECİHİ” uçağı gördüklerini anlattı. Heyecanla hemen araştırmaya başladık. Neredeydi? Nasıl korunuyor, sergileniyordu? Neydi? Kim yapmıştı? Nasıl yapmıştı? Çamlıdere ile ne bağlantısı vardı? Vecihi XV maketinin son durumunu merak etmiştik

Belediyenin internet sitesi haberine göre; VECİHİ XV, 2016 Kasım ayından itibaren 7.200 nüfuslu Çamlıdere ilçesindeydi. Ziyaretçi akınına uğruyordu, Fevzi Uzuner ailesi tarafından belediyeye hediye edilmişti. Belediye tarafından onarılmıştı(!)

Fotoğraflar vardı uçağın getirilişi ve sergilenişini gösteriyordu. Uçağın muhteşem pervanesi yoktu. Uçak bir çayırın üzerine otların arasına bırakılmıştı. Kanatlar ve kuyruk tamamen yerdeydi. Uçağın içine çocuklar dolmuştu.

Medyada başka hiçbir görüntü, haber bulamamıştık.

Çamlıdere Belediye görevlisi ise maketin kapalı bir alana alınacağını, biraz tamir ve boya işi olduğunu yeni fotoğrafları bunlar yapıldıktan sonra yayınlayacaklarını söylüyordu.

Eyvah! demek ki bu uçak tarafımızdan TUSAŞ için ürettiğimiz uçaktı ve geldiğini belirttikleri 2016 Kasım ayından beri açıktaydı. Yağmur, kar, fırtına ve güneşin altındaydı. Demek TAI uçağı kötü halde teslim(!) etmiş, belediye onarmıştı. Ama yine onarıma ihtiyaçtan söz ediyorlardı.

Bir yıldan fazla süredir bir parkta açıkta. Pervanesi yok. İçinde çoluk çocuk dolmuş. Ahşap ve bez ana maddeli uçağının özenle korunması gereken gövde ve kanatlarının durumu ve boyasının, Ankara’nın kar, fırtına ve soğuğuna, yazın sıcağına ne kadar dayanabildiğini ve ne halde olduğunu düşünemiyoruz. Bilgi alamıyoruz. TAI’den arıyorlar; “VECİHİ XV sizde mi” diye soruyorlar. “Hayır” diyoruz. “Geçenlerde size verilmesi konuşuluyordu” diyorlar.

Uçağı bir aile belediyeye hediye(!) etmiş. TAI yönetiminin değiştiği ortamda “olanlar olmuş” gibi gözüküyor.

Daha fazla sabredemezdik. Gitmeli ve Vecihi XV maketinin son durumunu bizzat görmeliydik.

ARAŞTIRMA GEZİSİ VE YIKICI GERÇEKLER:

Vecihi XV maketinin son durumu 

 

Ankara Çamlıdere’ye gitmek, durumu çıplak gözle görmek gerekiyordu. Ve tahammül edebilmek. 8 Nisan 2018 Pazar günü Ankara Çamlıdere’de dehşet saatleri. Deklanşöre her dokunuş, her kare inanılmaz bir akıl tutulmasını, insafsızlığı, öngörüsüzlük ve bilgisizliği kaydediyordu. “Her nasılsa ben sahip oldum ya, ölse de anlamı yok” mantığı, bir kez de olsa manşette yer aldım. Vecihi de kimmiş…

Çamlıdere “ÇUF ÇUF OYUNCAK MÜZESİ” uçağın son ikametgâhı.

Gerçekten müzede olması gereken uçak, ne yazık ki çocuk oyuncağı olmuş. Bu muhteşem fikrin sahipleri ve uygulayıcıları mutlaka gurur duyuyorlardır eserleriyle.

Uçağın kapalı bir mekâna götürülmesi, bakım görmesi, boyanması artık imkânsız. Tenekeden pervaneye mi yanarsınız? Aslında ve makette olmadığı halde kuyruğa konulan alakasız dolma lastiğe mi? Üstüne çıkmaktan parçalanıp sarkan kanatlara mı? Ahşap ve bez esaslı uçağı açıkta çürütüp kanat altlarına profil boru ile destek ve ayak yapmalarına mı? Ayrıntıları ile göstergeleri, kumanda kolları, pedalları ile motor konunca uçacak uçağın kokpiti parçalandıktan sonra üzerinin naylonla örtülmesine mi?

1920 ve 1930’larda ürettiğimiz değerleri koruyamamışız. Söylemediğimizi ve mangalda külünü bırakmıyoruz. Öngörü eksikliği ve cehalet. Tamam, doğru.

Bugün 2018’de uçak maketini korumuyoruz, yok ediyoruz.

Sözün bittiği değil, başlaması gereken yerdeyiz…

Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği

 

*Siz bu durum hakkında neler düşünüyorsunuz?

Lütfen yorumlarınızı bizimle paylaşın.

Pin It on Pinterest

Share This

Bunu Paylaş

Bu sayfayı takipçilerinle paylaş!